علائم تیروئید پرکار، عوارض و درمان | آزمایش تیروئید در شیراز

تیروئید پرکار (هایپرتیروئیدیسم) چیست؟

آیا اخیراً بدون دلیل خاصی وزن کم کرده‌اید؟ تپش قلب، اضطراب و تعریق زیاد دارید؟ این نشانه‌ها می‌توانند فراتر از استرس روزمره باشند و به عنوان علائم تیروئید پرکار شناخته شوند.

غده تیروئید یک اندام کوچک پروانه‌ای‌شکل در جلوی گردن است که سرعت سوخت‌وساز (متابولیسم) بدن را تنظیم می‌کند. وقتی این غده بیش‌فعال می‌شود (هایپرتیروئیدیسم)، هورمون‌های T4 و T3 بیش از حد تولید شده و متابولیسم بدن به شدت تند می‌شود. شبیه وقتی است که پدال گاز بدن تا انتها فشرده شده باشد؛ بدن با سرعتی غیرعادی کار می‌کند.

علت پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• بیماری گریوز (Graves’ Disease): این شایع‌ترین علت است. در این بیماری خودایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه به تیروئید حمله کرده و آن را برای تولید هورمون، بیش از حد تحریک می‌کند.
• ندول‌های پرکار تیروئید (گره‌ها): در این حالت، توده‌هایی در تیروئید به طور مستقل و بدون کنترل بدن، شروع به تولید هورمون اضافی می‌کنند.
• تیروئیدیت (التهاب تیروئید): التهاب غده (گاهی پس از بارداری یا به دلیل عفونت) باعث نشت هورمون‌های ذخیره‌شده به خون و ایجاد علائم موقت پرکاری می‌شود.
• مصرف زیاد ید: مصرف بیش از اندازه ید (از طریق مکمل‌ها یا برخی داروها) می‌تواند باعث افزایش فعالیت تیروئید شود.

۱۲ نشانه کلیدی علائم تیروئید پرکار

علائم گاهی با استرس یا مشکلات دیگر اشتباه گرفته می‌شوند. اگر چند نشانه زیر را هم‌زمان دارید، بهتر است پیگیری کنید:

1. کاهش وزن ناگهانی: با وجود اشتهای طبیعی یا حتی بیشتر.
2. تپش قلب و ضربان نامنظم: احساس می‌کنید قلبتان در قفسه سینه می‌کوبد (آریتمی).
3. اضطراب و تحریک‌پذیری: احساس بی‌قراری، عصبی بودن و اضطراب بدون دلیل مشخص.
4. لرزش دست‌ها (ترمور): لرزش خفیف و مداوم در دست‌ها و انگشتان.
5. تعریق زیاد و عدم تحمل گرما: دائماً احساس گرما می‌کنید، حتی زمانی که دیگران احساس سرما دارند.
6. خستگی و ضعف عضلانی: به‌ویژه در بازوها و ران‌ها.
7. اختلال خواب و بی‌خوابی: به سختی به خواب می‌روید یا خواب آرامی ندارید.
8. افزایش حرکات روده یا اسهال: گوارش شما سریع‌تر از حد معمول کار می‌کند.
9. گواتر (بزرگ‌شدن تیروئید): ممکن است یک برآمدگی در جلوی گردن خود احساس کنید.
10. نازک شدن پوست و ریزش مو: موها شکننده و نازک می‌شوند.
11. مشکلات چشمی (در گریوز): خشکی، قرمزی، حساسیت به نور یا بیرون‌زدگی چشم‌ها.
12. تغییرات قاعدگی در زنان: پریودهای سبک‌تر، نامنظم یا قطع شدن کامل آن.

علائم و عوارض تیروئید بالا در زنان

زنان حدود ۸ برابر بیشتر از مردان در معرض مشکلات تیروئید هستند. علاوه بر علائم عمومی، تیروئید پرکار در زنان می‌تواند باعث عوارض جدی زیر شود:

• مشکلات باروری: پرکاری تیروئید می‌تواند در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کرده و باردار شدن را دشوار کند.
• عوارض بارداری: در صورت عدم کنترل، خطر عوارضی مانند پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری)، زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد افزایش می‌یابد.
• پوکی استخوان: هورمون‌های اضافی تیروئید، فرآیند تجزیه استخوان را تسریع کرده و در درازمدت خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهند.

آیا پرکاری تیروئید خطرناک است؟ (عوارض)

بله، اگر پرکاری تیروئید درمان نشود، می‌تواند جدی و حتی خطرناک باشد. عوارض اصلی عبارتند از:

• مشکلات قلبی: مانند فیبریلاسیون دهلیزی (نوعی ضربان نامنظم که خطر سکته مغزی را بالا می‌برد) و نارسایی احتقانی قلب.
• پوکی استخوان: همانطور که در بالا ذکر شد، استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند.
• مشکلات چشمی (افتالموپاتی گریوز): بیرون‌زدگی چشم، دوبینی و در موارد نادر، کاهش بینایی.
• طوفان تیروئیدی (Thyroid Storm): یک وضعیت اورژانسی و نادر است که با تب بالا، تپش قلب شدید، گیجی و هذیان همراه است و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.

آزمایش تیروئید چیست و چگونه تشخیص می‌دهد؟

اگر چندین مورد از علائم بالا را دارید، قدم اول مراجعه به پزشک و انجام یک آزمایش خون ساده تیروئید است. این آزمایش به طور دقیق سطح هورمون‌های کلیدی را اندازه‌گیری می‌کند:

• TSH (هورمون محرک تیروئید): این هورمون توسط مغز (غده هیپوفیز) ترشح می‌شود و به تیروئید دستور کار می‌دهد. در پرکاری تیروئید، سطح TSH بسیار پایین یا حتی غیرقابل اندازه‌گیری است (چون بدن تلاش می‌کند تیروئید را متوقف کند).
• Free T4 و Free T3 (هورمون‌های تیروئید): در پرکاری تیروئید، سطح این هورمون‌ها بالاتر از حد طبیعی است.
• آنتی‌بادی‌ها (مانند TRAb, TPOAb): برای تشخیص علت بیماری (مانند بیماری گریوز) اندازه‌گیری می‌شوند.

آزمایش تیروئید در شیراز (آزمایشگاه رایان)

اگر در شیراز هستید و به آزمایش تیروئید دقیق و سریع نیاز دارید، آزمایشگاه رایان شیراز با تمرکز بر دقت نتایج، پاسخ‌دهی به‌موقع و استفاده از جدیدترین استانداردهای روز، همراه مطمئن شما در مسیر تشخیص و پیگیری علائم تیروئید پرکار است.

شرایط انجام آزمایش تیروئید

• آیا نیاز به ناشتایی است؟ معمولاً برای آزمایش‌های تیروئید (TSH, T3, T4) نیازی به ناشتا بودن نیست. اما اگر همزمان آزمایش‌های دیگری مانند قند یا چربی خون دارید، باید ناشتا باشید.
• مکمل بیوتین (B7): مصرف مکمل‌های بیوتین (موجود در بسیاری از قرص‌های پوست و مو) می‌تواند در نتایج آزمایش تیروئید اختلال ایجاد کند. حتماً مصرف آن را ۲ تا ۳ روز قبل از آزمایش (با مشورت پزشک) قطع کنید.
• داروهای تیروئید: اگر قرص لووتیروکسین یا متی‌مازول مصرف می‌کنید، آزمایشگاه را مطلع کنید. معمولاً بهتر است آزمایش قبل از مصرف دوز صبحگاهی دارو انجام شود.

روش‌های درمان و مدیریت تیروئید پرکار

هدف درمان، کنترل علائم، کاهش تولید هورمون و پیشگیری از عوارض است. انتخاب روش به سن، علت، و شدت بیماری بستگی دارد:

• داروهای ضد تیروئید: داروهایی مانند متی‌مازول یا پروپیل‌تیواوراسیل (PTU) تولید هورمون را مهار می‌کنند.
• ید رادیواکتیو: ید رادیواکتیو خوراکی، سلول‌های بیش‌فعال تیروئید را تخریب می‌کند. این روش بسیار مؤثر است اما معمولاً منجر به کم‌کاری دائمی تیروئید می‌شود که باید با قرص هورمون جایگزین، درمان شود.
• جراحی (تیروئیدکتومی): در مواردی مانند گواتر بسیار بزرگ یا عدم پاسخ به درمان‌های دیگر، بخشی یا تمام غده تیروئید با جراحی برداشته می‌شود.
• بتابلاکرها: داروهایی مانند پروپرانولول که به طور موقت علائم تپش قلب، لرزش و اضطراب را کنترل می‌کنند تا درمان‌های اصلی اثر کنند.

برای تیروئید پرکار چه بخوریم (و چه نخوریم)؟

رژیم غذایی به تنهایی درمان نیست، اما می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند.

غذاهای مفید

• سبزیجات چلیپایی: کلم، بروکلی و گل‌کلم (به صورت خام) می‌توانند به کاهش تولید هورمون کمک کنند.
• منابع سلنیوم و آهن: آجیل برزیلی، قارچ، عدس و گوشت کم‌چرب به سلامت تیروئید کمک می‌کنند.
• کلسیم و ویتامین D: لبنیات کم‌چرب و شیر غنی‌شده برای پیشگیری از پوکی استخوان ضروری هستند.

غذاهایی که بهتر است محدود شوند

• کافئین: قهوه، چای و نوشابه‌های انرژی‌زا می‌توانند تپش قلب و اضطراب را بدتر کنند.
• خوراکی‌های سرشار از ید: (با نظر پزشک) مصرف زیاد نمک یددار، جلبک دریایی و برخی غذاهای دریایی ممکن است پرکاری را تشدید کند.

جمع‌بندی و اقدام نهایی

پرکاری تیروئید یک بیماری جدی است، اما با تشخیص به‌موقع و درمان درست، کاملاً قابل کنترل است. شناخت علائم تیروئید پرکار و اقدام سریع برای انجام آزمایش خون، از بروز عوارض خطرناک قلبی، استخوانی و چشمی پیشگیری می‌کند. اگر نشانه‌هایی که در این مقاله گفتیم را تجربه می‌کنید، سلامت خود را در اولویت قرار دهید.