زونا چیست؟ راهنمای کامل علائم، عوارض و جدیدترین روش‌های درمان

آیا تا به حال درد ناگهانی، سوزناک و یک‌طرفه‌ای را در بخشی از بدن خود تجربه کرده‌اید که چند روز بعد، به مجموعه‌ای از تاول‌های دردناک تبدیل شود؟ این سناریوی ناخوشایند، داستان آشنای بیماری زونا است؛ اما زونا چیست؟

زونا (Shingles) یک بیماری ویروسی که می‌تواند بی‌خبر از راه برسد و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. زونا چیزی فراتر از یک حساسیت پوستی ساده است؛ این بیماری، فعال شدن مجدد ویروسی خفته در بدن است که نیازمند شناخت دقیق و درمان به‌موقع است. در این مقاله از آزمایشگاه رایان شیراز به بررسی علائم، آزمایشها و روشهای درمان زونا می‌پردازیم.

زونا چیست و چرا به آن مبتلا می‌شویم؟

فرق زونا و آبله مرغان؛ یک ویروس، دو چهره متفاوت

بسیاری از افراد زونا را با آبله مرغان اشتباه می‌گیرند و این تصور، تا حدی درست است. عامل هر دو بیماری، ویروسی به نام واریسلا-زوستر (Varicella-Zoster Virus) است. تفاوت کلیدی در زمان و نحوه بروز بیماری است:

آبله مرغان (Varicella)

این بیماری معمولاً در دوران کودکی رخ می‌دهد و عفونت اولیه با ویروس واریسلا-زوستر است. علائم آن شامل تب و بثورات پوستی خارش‌دار و پراکنده در سراسر بدن است. پس از بهبودی، ویروس از بین نمی‌رود، بلکه در سلول‌های عصبی نزدیک نخاع و مغز به حالت خفته و غیرفعال باقی می‌ماند.

زونا (Herpes Zoster)

علت زونا این است که ویروس خفته مجددا و سال‌ها پس از ابتلا به آبله مرغان فعال شده است. این ویروس در مسیر یک عصب خاص حرکت کرده و باعث ایجاد درد و تاول‌های محدود به همان ناحیه از بدن (که به آن درماتوم می‌گویند) می‌شود. به همین دلیل است که بثورات زونا معمولاً به صورت یک نوار یا کمربند در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند.

علائم اصلی زونا که باید جدی بگیرید

علائم زونا معمولاً به صورت مرحله‌ای ظاهر می‌شوند و شناخت آن‌ها به تشخیص زودهنگام کمک شایانی می‌کند.

علائم زونا در زنان و مردان: از درد تاول‌های پوستی

علائم زونا در زنان و مردان تفاوتی ندارد و عموماً شامل موارد زیر است:

درد و حساسیت اولیه

چند روز قبل از ظهور هرگونه علامت پوستی، ممکن است در یک ناحیه خاص و یک‌طرفه از بدن احساس درد، سوزش، گزگز یا خارش شدید کنید. این درد گاهی با دردهای عضلانی یا مشکلات قلبی و کلیوی اشتباه گرفته می‌شود.

بثورات قرمز رنگ

پس از یک تا پنج روز، بثورات قرمز رنگ در همان ناحیه‌ای که درد داشتید، ظاهر می‌شوند.

تاول‌های مایع‌دار

این بثورات به سرعت به تاول‌های کوچک و پر از مایع تبدیل می‌شوند که بسیار دردناک و حساس به لمس هستند.

پوسته‌پوسته شدن و بهبودی

طی ۷ تا ۱۰ روز، تاول‌ها خشک شده، زرد می‌شوند و پوسته‌پوسته می‌شوند. بهبودی کامل معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد.

علائم عمومی دیگری مانند تب، سردرد، خستگی و حساسیت به نور نیز ممکن است همراه با این مراحل بروز کنند.

علائم زونا در کودکان: نشانه‌هایی که والدین باید بشناسند

زونا در کودکان نادر است اما غیرممکن نیست، به‌خصوص در کودکانی که در سنین بسیار پایین (زیر یک سال) به آبله مرغان مبتلا شده‌اند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند. علائم زونا در کودکان مشابه بزرگسالان است اما ممکن است خفیف‌تر باشد. درد کمتر و بثورات محدودتر از نشانه‌های شایع آن در سنین پایین است. با این حال، هرگونه بثورات نواری‌شکل و یک‌طرفه در کودک، حتی بدون درد شدید، باید توسط پزشک بررسی شود.

تجربه یک بیمار ۴۵ ساله: "فکر می‌کردم فقط یک حساسیت پوستی ساده است، اما درد عجیبی داشت که به لمس لباس هم حساس بود. تشخیص سریع زونا به من کمک کرد تا درمان را زود شروع کنم و خوشبختانه از دردهای عصبی شدید جلوگیری شد."

علت بیماری زونا در زنان و مردان چیست؟ چرا این ویروس دوباره فعال می‌شود؟

هر فردی که قبلاً آبله مرغان گرفته باشد، مستعد ابتلا به زوناست. اما چرا این ویروس خفته ناگهان بیدار می‌شود؟ عامل اصلی، ضعف سیستم ایمنی بدن است. برخی از مهم‌ترین عوامل خطر عبارت‌اند از:

افزایش سن

با بالا رفتن سن، به خصوص پس از ۵۰ سالگی، کارایی سیستم ایمنی به طور طبیعی کاهش می‌یابد و این بزرگترین عامل خطر است.

استرس شدید

استرس‌های روحی و جسمی طولانی‌مدت می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کرده و زمینه را برای فعالیت مجدد ویروس فراهم کنند.

بیماری‌های خاص

بیماری‌هایی مانند ایدز، سرطان (به‌خصوص لوسمی و لنفوم) و بیماری‌های خودایمنی، سیستم دفاعی بدن را سرکوب می‌کنند.

مصرف داروهای خاص

داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که پس از پیوند عضو یا برای درمان بیماری‌های خودایمنی استفاده می‌شوند، و همچنین شیمی‌درمانی، خطر ابتلا به زونا را افزایش می‌دهند.

تست زونا در شیراز و آزمایشگاه رایان 

در بسیاری از موارد، پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی الگوی بثورات پوستی می‌تواند زونا را تشخیص دهد. اما گاهی، به ویژه در مراحل اولیه (قبل از ظهور تاول) یا در افراد با علائم غیرمعمول، تشخیص قطعی نیازمند آزمایش‌های دقیق است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۲۵، تشخیص آزمایشگاهی در موارد مشکوک برای شروع درمان ضدویروسی به‌موقع، حیاتی است.

در اینجاست که آزمایشگاه تخصصی رایان شیراز با ارائه خدمات تشخیصی مدرن و دقیق، به کمک پزشکان و بیماران می‌آید. لیست کامل آزمایش‌های لازم برای تشخیص زونا شامل موارد زیر است:

تست PCR

این تست استاندارد طلایی برای تشخیص زوناست. در این روش، نمونه‌ای از مایع داخل تاول‌ها یا حتی یک سواب از روی ضایعات پوستی گرفته می‌شود. سپس در آزمایشگاه، DNA ویروس واریسلا-زوستر با دقت بسیار بالا شناسایی می‌شود. این تست حتی قبل از ظهور کامل تاول‌ها نیز می‌تواند ویروس را ردیابی کند.

کشت ویروس

در این روش، نمونه‌ای از مایع تاول برای رشد ویروس در محیط آزمایشگاهی کشت داده می‌شود. این فرآیند زمان‌برتر از PCR است و حساسیت کمتری دارد، اما همچنان یکی از روش‌های تشخیصی معتبر است.

آزمایش آنتی‌بادی (سرولوژی)

این آزمایش خون، وجود آنتی‌بادی‌های علیه ویروس واریسلا-زوستر را بررسی می‌کند. اگرچه نمی‌تواند به طور قطعی بین عفونت فعال زونا و سابقه آبله مرغان تمایز قائل شود، اما در شرایط خاص می‌تواند به تایید تشخیص کمک کند.

در آزمایشگاه رایان شیراز، ما با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات و متدهای روز دنیا، تست PCR را برای تشخیص قطعی ویروس عامل زونا با بالاترین دقت و در سریع‌ترین زمان ممکن ارائه می‌دهیم تا شما و پزشکتان بتوانید با اطمینان کامل، بهترین مسیر درمانی را انتخاب کنید.

راهنمای کامل درمان زونا بر اساس آخرین تحقیقات ۲۰۲۵

درمان زونا باید هرچه سریع‌تر، ترجیحاً ظرف ۷۲ ساعت پس از ظهور اولین بثورات، آغاز شود تا اثربخشی آن حداکثر باشد. اهداف اصلی درمان شامل کاهش درد، تسریع بهبودی و جلوگیری از عوارض است.

داروهای ضدویروسی: ستون اصلی درمان زونا

پزشک معمولاً داروهای ضدویروسی خوراکی مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر یا فامسیکلوویر را تجویز می‌کند. این داروها شدت و مدت بیماری را کاهش داده و خطر بروز عوارض، به ویژه دردهای عصبی مزمن را کم می‌کنند.

برای درمان زونا چه بخوریم؟ رژیم غذایی تقویتی زونا چیست؟

یک رژیم غذایی سالم به تقویت سیستم ایمنی و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. مصرف مواد غذایی غنی از:

• ویتامین C: مرکبات، فلفل دلمه‌ای، کلم بروکلی

• ویتامین B۱۲: گوشت، ماهی، لبنیات

• اسید آمینه لیزین: حبوبات، ماهی، مرغ توصیه می‌شود. همچنین باید از مصرف غذاهای فرآوری‌شده، قندهای مصنوعی (مانند شکلات و آجیل) پرهیز کرد.

بهترین پماد برای درمان زونا و تسکین خارش و درد

برای تسکین علائم پوستی، استفاده از کمپرس آب سرد و لوسیون کالامین می‌تواند مفید باشد. بهترین پماد برای درمان زونا باید توسط پزشک تجویز شود. پمادهای بی‌حس‌کننده موضعی حاوی لیدوکائین یا پمادهای ضدالتهابی می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. از مصرف پمادهای آنتی‌بیوتیک بدون تجویز پزشک خودداری کنید، مگر اینکه عفونت باکتریایی ثانویه رخ داده باشد.

عوارض بعد از بیماری زونا؛ از دردهای عصبی مزمن تا مشکلات چشمی

شایع‌ترین و جدی‌ترین مورد از عوارض بعد از بیماری زونا، نورالژی پس از هرپس (PHN) است. این عارضه به دردهای عصبی سوزناک و شدیدی گفته می‌شود که حتی پس از بهبودی کامل تاول‌ها، برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها در محل ابتلا باقی می‌ماند. خطر بروز PHN با افزایش سن بیشتر می‌شود.سایر عوارض احتمالی عبارت‌اند از:

مشکلات چشمی

اگر زونا در نزدیکی چشم (عصب چشمی) بروز کند، می‌تواند منجر به التهاب، گلوکوم (آب سیاه) و حتی از دست دادن بینایی شود.

عفونت‌های باکتریایی پوست

خاراندن تاول‌ها می‌تواند باعث عفونت ثانویه شود.

مشکلات عصبی دیگر

در موارد نادر، زونا می‌تواند باعث فلج صورت، مشکلات شنوایی یا التهاب مغز (آنسفالیت) شود.

آیا بیماری زونا فوایدی هم دارد؟ بررسی یک باور عمومی

گاهی در میان باورهای عمومی شنیده می‌شود که برخی بیماری‌ها ممکن است "فوایدی" داشته باشند. در مورد کلیدواژه "فواید بیماری زونا" باید با قاطعیت گفت که این یک باور کاملاً غلط و بی‌اساس است. زونا یک بیماری دردناک با عوارض بالقوه جدی است و هیچ جنبه مثبتی برای سلامت فرد ندارد. این باورهای غلط نباید مانع از پیگیری جدی برای درمان این بیماری شوند.

تجربه یک بیمار۶۲ ساله: "درد زونا وحشتناک بود، اما چیزی که بیشتر نگرانم کرد، دردی بود که بعد از خوب شدن زخم‌ها باقی ماند. خوشبختانه با درمان به‌موقع، این دردهای عصبی هم بعد از چند ماه کنترل شد. توصیه می‌کنم بیماری را از همان روز اول جدی بگیرید."

سوالات متداول درباره زونا (FAQ)

۱. عوارض زونا در کودکان چیست؟

اگرچه نادر است، اما عوارض مشابه بزرگسالان مانند دردهای عصبی (PHN) و عفونت‌های پوستی ممکن است رخ دهد. با این حال، به طور کلی شدت بیماری و خطر عوارض در کودکان بسیار کمتر است.

۲. آیا زونا واگیردار است؟

فرد مبتلا به زونا نمی‌تواند بیماری زونا را به دیگری منتقل کند، اما می‌تواند ویروس واریسلا-زوستر را به فردی که قبلاً آبله مرغان نگرفته یا واکسن آن را نزده، منتقل کند و آن فرد به آبله مرغان مبتلا خواهد شد. انتقال از طریق تماس مستقیم با مایع تاول‌ها صورت می‌گیرد.

۳. بهترین راه پیشگیری از زونا چیست؟

بهترین راه پیشگیری، تزریق واکسن زونا (Shingrix) است که برای افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌شود و کارایی بسیار بالایی در جلوگیری از ابتلا و کاهش شدت بیماری دارد.

۴. درمان زونا در کودکان چگونه است؟

درمان مشابه بزرگسالان و مبتنی بر داروهای ضدویروسی است، اما دوز داروها بر اساس وزن کودک توسط پزشک تنظیم می‌شود.

۵. آیا ممکن است فردی چند بار به زونا مبتلا شود؟

بله، اگرچه نادر است، اما ابتلای مجدد به زونا امکان‌پذیر است، به خصوص در افرادی که سیستم ایمنی بسیار ضعیفی دارند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

زونا یک بیماری جدی است که با درد و عوارض قابل توجهی همراه است، اما خبر خوب این است که با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان آن را به طور موثر مدیریت کرد. شناخت علائم اولیه، درک تفاوت آن با آبله مرغان و آگاهی از گزینه‌های درمانی، قدرت شما را در مقابله با این بیماری افزایش می‌دهد.

مهم‌ترین گام در این مسیر، تشخیص قطعی و سریع است. اگر شما یا عزیزانتان علائم مشکوک به زونا را تجربه می‌کنید، تعلل نکنید. تشخیص دقیق، سنگ بنای یک درمان موفق است. برای دریافت مشاوره و انجام دقیق‌ترین آزمایش‌های تشخیصی، با آزمایشگاه تخصصی رایان شیراز در تماس باشید. ما اینجا هستیم تا با تخصص و تکنولوژی روز، در کنار شما باشیم.

بازبینی علمی توسط: متخصص علوم آزمایشگاهی و مسئول فنی آزمایشگاه رایان شیراز