آیا با علائم غلظت خون بالا آشنا هستید؟ اگر اغلب دچار سردرد، سرگیجه یا خستگی بی‌دلیل می‌شوید، ممکن است این نشانه‌ها زنگ خطری برای یک وضعیت پزشکی حادی به نام غلظت خون بالا یا پلی‌سیتمی باشند. در این مقاله از آزمایشگاه رایان شیراز، به بررسی علائم غلظت خون بالا می‌پردازیم.

غلظت خون بالا به زبان ساده چیست؟

تصور کنید خون شما مانند یک بزرگراه است و گلبول‌های قرمز، خودروهایی هستند که اکسیژن را به تمام نقاط بدن می‌رسانند. حالا اگر تعداد خودروها در این بزرگراه بیش از حد زیاد شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ ترافیک سنگین، کندی حرکت و اختلال در رسیدن به مقصد. بیماری غلظت خون یا پلی‌سیتمی (Polycythemia) دقیقاً همین حالت است.

در این وضعیت، مغز استخوان شما (کارخانه تولید سلول‌های خونی) تعداد بسیار زیادی گلبول قرمز تولید می‌کند. این افزایش، خون را غلیظ‌تر و چسبنده‌تر از حالت عادی می‌کند و جریان آن را در رگ‌های خونی، به‌ویژه رگ‌های کوچک، دشوار می‌سازد.

تفسیر آزمایش غلظت خون چگونه است؟

در برگه آزمایش خون، وضعیت غلظت خون، با دو شاخص اصلی سنجیده می‌شود:

• هموگلوبین (Hemoglobin): پروتئین اصلی درون گلبول‌های قرمز که وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد.
• هماتوکریت (Hematocrit - HCT): درصدی از حجم خون که توسط گلبول‌های قرمز اشغال شده است. هماتوکریت بالا یکی از نشانه‌های کلیدی غلظت خون است.

بنابراین، وقتی از غلظت خون چیست صحبت می‌کنیم، منظورمان افزایش غیرطبیعی تعداد گلبول‌های قرمز است که می‌تواند جریان روان خون و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را مختل کند.

علائم غلظت خون بالا چیست؟

۱۰ علائم غلظت خون بالا که باید جدی بگیرید

علائم غلظت خون بالا ممکن است در ابتدا خفیف و نامحسوس باشند، اما با گذشت زمان و افزایش غلظت خون، خود را بیشتر نشان می‌دهند. در ادامه به مهم‌ترین این نشانه‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. سردرد و سرگیجه‌های مکرر

کند شدن جریان خون به دلیل غلظت بالا، باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز می‌شود. این حالت می‌تواند منجر به سردردهای مبهم و مداوم، احساس سنگینی در سر و سرگیجه‌های مکرر، به‌ویژه هنگام برخاستن ناگهانی شود. ارتباط غلظت خون و سردرد و همچنین غلظت خون و سرگیجه یکی از شایع‌ترین شکایت‌های بیماران است.

۲. علائم پوستی: قرمزی صورت و خارش

یکی از مشخص‌ترین علائم غلظت خون بالا در پوست ظاهر می‌شود. علائم پوستی غلظت خون، قرمزی غیرطبیعی پوست، به‌ویژه در صورت، دست‌ها و پاهاست. علاوه بر این، بسیاری از افراد دچار خارش شدید و آزاردهنده، مخصوصاً پس از دوش گرفتن با آب گرم می‌شوند که علت آن آزاد شدن هیستامین از سلول‌های خونی است.

۳. تنگی نفس و احساس سنگینی در قفسه سینه

وقتی خون غلیظ است، قلب باید سخت‌تر کار کند تا آن را به سراسر بدن پمپاژ کند. این فشار مضاعف بر قلب و همچنین اختلال در تبادل اکسیژن در ریه‌ها می‌تواند باعث تنگی نفس (به‌ویژه هنگام فعالیت یا دراز کشیدن) و احساس فشار یا سنگینی در قفسه سینه شود.

۴. خستگی، ضعف و کاهش انرژی

خستگی و بیحالی شدید از مهمترین علائم غلظت خون بالا هستند. کاهش اکسیژن‌رسانی به عضلات و ارگان‌های حیاتی بدن، انرژی شما را تحلیل می‌برد. به همین دلیل، خستگی و ضعف و غلظت خون ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و فرد ممکن است حتی پس از استراحت کافی، همچنان احساس خستگی شدید کند.

۵. مشکلات بینایی مانند تاری دید

رگ‌های خونی کوچک چشم به تغییرات غلظت خون بسیار حساس هستند. کندی جریان خون می‌تواند باعث تاری دید، دیدن نقاط شناور، دوبینی یا حتی از دست دادن موقت بینایی در یک چشم شود.

۶. کبودی آسان و خونریزی غیرمنتظره

اگرچه غلظت خون با ریسک لخته شدن همراه است، اما به طور متناقضی می‌تواند عملکرد پلاکت‌ها (سلول‌های مسئول انعقاد) را نیز مختل کند. این امر باعث می‌شود فرد به راحتی دچار کبودی شود یا خونریزی‌های غیرمنتظره از بینی یا لثه را تجربه کند.

۷. درد، ورم یا حساسیت در پاها

یکی از جدی‌ترین علائم غلظت خون بالا در پاها، درد، تورم، قرمزی و گرمی در یک پا (معمولاً ساق پا) است که می‌تواند نشانه ایجاد لخته خون در وریدهای عمقی باشد. این یک حالت اورژانسی است و نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.

۸. احساس پری یا سنگینی در سمت چپ بالای شکم

افزایش شدید سلول‌های خونی باعث می‌شود طحال (ارگانی که خون را تصفیه می‌کند) بیش از حد کار کرده و بزرگ شود. این وضعیت می‌تواند باعث احساس درد، فشار یا پری در زیر دنده‌های سمت چپ شود.

۹. وزوز گوش

تغییر در جریان خون در رگ‌های ظریف گوش داخلی می‌تواند باعث ایجاد صدای زنگ، وزوز یا همهمه در گوش شود.

۱۰. تعریق شبانه و کاهش وزن بی‌دلیل

در برخی موارد، به‌ویژه در نوع اولیه بیماری (پلی‌سیتمی ورا)، بدن به دلیل افزایش سوخت‌وساز سلولی دچار تعریق شبانه شدید و کاهش وزن غیرقابل توجیه می‌شود.

چرا دچار غلظت خون می‌شویم؟

علت غلظت خون بالا چیست؟ این سوال مهم به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

۱. پلی‌سیتمی اولیه (Polycythemia Vera)

پلی‌سیتمی اولیه یک بیماری نادر و نوعی سرطان خون خوش‌خیم است که در آن، یک جهش ژنتیکی در سلول‌های بنیادی مغز استخوان، معمولاً ژن JAK2، موجب تولید بی‌رویه گلبول‌های قرمز می‌شود. این بیماری به هیچ عامل بیرونی وابسته نیست و کاملاً یک مشکل درونی است.

۲. پلی‌سیتمی ثانویه (Secondary Polycythemia)

پلی‌سیتمی ثانویه شایع‌تر است و در این حالت، بدن به‌دلیل یک عامل یا بیماری دیگر، تولید گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد. این یک واکنش جبرانی است که ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. مهم‌ترین عوامل را مرور میکنیم.

کمبود اکسیژن مزمن

زندگی در ارتفاعات، بیماری‌های ریوی مانند COPD و آمفیزم، آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) و مشکلات قلبی می‌توانند باعث شوند بدن برای جبران کمبود اکسیژن، گلبول‌های قرمز بیشتری تولید کند.

سیگار کشیدن

سیگار کشیدن با غلظت خون ارتباط مستقیمی دارد. مونوکسید کربن موجود در دود سیگار ظرفیت حمل اکسیژن خون را کاهش می‌دهد و بدن برای جبران این وضعیت، تولید گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد.

تومورهای خاص

برخی تومورها، به‌ویژه تومورهای کلیوی یا کبدی، می‌توانند هورمونی به نام اریتروپویتین (EPO) تولید کنند که مغز استخوان را برای تولید گلبول‌های قرمز تحریک می‌کند.

دلایل غلظت خون در جوانان

در جوانان، عوامل ثانویه مانند سیگار کشیدن، مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک یا آپنه خواب شایع‌تر هستند. با این حال، پلی‌سیتمی ورا نیز در برخی موارد ممکن است رخ دهد.

آیا استرس باعث غلظت خون می‌شود؟

استرس به‌طور مستقیم موجب تولید گلبول قرمز نمی‌شود. اما استرس مزمن می‌تواند باعث رفتارهایی مثل سیگار کشیدن یا نادیده گرفتن مشکلات پزشکی زمینه‌ای شود که خودشان منجر به غلظت خون می‌شوند. همچنین، کم‌آبی ناشی از استرس می‌تواند به‌طور موقت غلظت خون را بالا ببرد.

آیا غلظت خون خطرناک است؟

بله، غلظت خون بالا اگر تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

بزرگترین خطر غلظت خون: لخته شدن خون​

لخته شدن خون یکی از بزرگ‌ترین خطرات ناشی از غلظت خون است. خون غلیظ و چسبنده به راحتی در رگ‌ها لخته می‌شود. این لخته‌ها می‌توانند جریان خون را مسدود کنند و عوارضی جدی و حتی مرگبار به‌وجود بیاورند:​

سکته مغزی

اگر لخته در یکی از شریان‌های مغز ایجاد شود، می‌تواند جریان خون به مغز را مسدود کرده و منجر به سکته مغزی شود.

حمله قلبی

زمانی که لخته در یکی از عروق کرونر قلب ایجاد شود، می‌تواند جریان خون به قلب را قطع کرده و باعث حمله قلبی شود.

آمبولی ریه

اگر لخته خون (معمولاً از پاها) حرکت کرده و به ریه‌ها برسد، می‌تواند باعث آمبولی ریه شود.

سندرم باد-کیاری (Budd-Chiari)

این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که لخته خون در وریدهای کبدی ایجاد می‌شود.

دانستن علائم غلظت خون بالا و شناخت عوارض غلظت خون و جدی گرفتن علائم، بسیار حیاتی است. به تجربه بیمارانی که دچار بیماریهایی مانند حمله قلبی یا آمبولی ریه شدند باید گفت غلظت خون بالا و خطرات آن موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت.

تشخیص دقیق: اولین و مهم‌ترین قدم

علائم غلظت خون بالا می‌توانند با بسیاری از بیماری‌های دیگر مشترک باشند. به همین دلیل، تنها راه قطعی و قابل اعتماد برای تشخیص غلظت خون، انجام آزمایش خون است.

مهم‌ترین آزمایش، آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است. در تفسیر آزمایش غلظت خون، پزشک به سه فاکتور کلیدی توجه می‌کند:

هماتوکریت (HCT): درصد گلبول‌های قرمز.

هموگلوبین (Hemoglobin): میزان پروتئین حامل اکسیژن.

تعداد گلبول‌های قرمز (RBC Count).

مقدار نرمال هموگلوبین و هماتوکریت

بسته به سن، جنسیت و حتی ارتفاع محل زندگی متفاوت است، اما به طور کلی، مقادیر بالاتر از محدوده طبیعی، شک به غلظت خون را برمی‌انگیزد. در صورت بالا بودن این مقادیر، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند بررسی سطح هورمون اریتروپویتین (EPO) و آزمایش ژنتیک برای جهش JAK2 را درخواست کند.

برای تشخیص دقیق و سریع غلظت خون، انجام یک آزمایش خون ساده CBC کافیست. در آزمایشگاه پیشرفته رایان شیراز، ما با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات اتوماتیک و تحت نظارت متخصصان مجرب علوم آزمایشگاهی، نتایج دقیق را در کوتاه‌ترین زمان ممکن در اختیار شما و پزشک معالجتان قرار می‌دههیم. سلامت شما اولویت ماست.

برای اطلاعات بیشتر، دریافت مشاوره و یا نوبت‌دهی آنلاین کلیک کنید.

پس از مشاهده نتایج آزمایش، برای تشخیص غلظت خون به چه دکتری مراجعه کنیم؟ بهترین انتخاب، مراجعه به متخصص خون و آنکولوژی (هماتولوژیست) یا متخصص داخلی است.

روش‌های درمان غلظت خون چیست؟

خوشبختانه، غلظت خون بالا قابل مدیریت و کنترل است. هدف اصلی درمان، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز و پیشگیری از ایجاد لخته است.

فلبوتومی (Phlebotomy)

این روش خط اول درمان غلظت خون بالا است و شباهت زیادی به اهدای خون دارد. در این روش، به طور منظم مقداری از خون بیمار خارج می‌شود تا غلظت آن کاهش یابد. اهدای خون برای غلظت خون یک روش درمانی موثر است.

دارو درمانی

آسپرین با دوز پایین: معمولاً برای همه بیماران تجویز می‌شود تا با کاهش چسبندگی پلاکت‌ها، ریسک ایجاد لخته را کم کند.

داروهای کاهنده سلول‌های خونی: اگر فلبوتومی به تنهایی کافی نباشد یا بیمار در معرض خطر بالایی باشد، از داروهایی مانند هیدروکسی اوره (Hydroxyurea) یا اینترفرون آلفا برای کاهش تولید سلول‌های خونی در مغز استخوان استفاده می‌شود. این داروها به عنوان قرص برای غلظت خون شناخته می‌شوند.

درمان قطعی پلی سیتمی ورا: در حال حاضر، درمان قطعی پلی سیتمی ورا وجود ندارد، اما با روش‌های مدیریتی ذکر شده، اکثر بیماران می‌توانند یک زندگی طولانی و با کیفیت داشته باشند. درمان‌های جدیدتر مانند مهارکننده‌های JAK2 (مانند روکسولیتینیب) نیز برای موارد مقاوم به درمان وجود دارند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

در کنار درمان‌های پزشکی، تغییر در سبک زندگی نقش حیاتی در مدیریت غلظت خون دارد.

نوشیدن آب فراوان

مهم‌ترین درمان خانگی غلظت خون، هیدراته ماندن است. نوشیدن آب کافی به رقیق نگه داشتن خون و بهبود جریان آن کمک شایانی می‌کند.

ورزش منظم

ورزش و تاثیر آن بر بهبود گردش خون اثبات شده است. فعالیت‌های هوازی متوسط مانند پیاده‌روی سریع، شنا و دوچرخه‌سواری توصیه می‌شود. قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.

برای غلظت خون چی بخوریم؟

• مایعات: آب، دمنوش‌های گیاهی رقیق و آبمیوه‌های طبیعی.
• میوه‌های مفید برای رقیق شدن خون: مرکبات (پرتقال، گریپ‌فروت)، انواع توت، کیوی، آلبالو و انار. آب انار و غلظت خون به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و بهبود جریان خون مورد توجه قرار گرفته است.
• سبزیجات: سیر، پیاز، گوجه‌فرنگی و سبزیجات برگ‌دار.
• ادویه‌ها: زنجبیل، زردچوبه و فلفل قرمز.

غذاهای مضر برای غلظت خون چیست

• غذاهای سرشار از آهن: جگر، گوشت قرمز بیش از حد و دل و قلوه (در صورتی که پلی‌سیتمی ورا دارید، باید مصرف آهن را محدود کنید).
• غذاهای فرآوری شده و شور: نمک زیاد باعث کم‌آبی بدن و افزایش فشار خون می‌شود.
• چربی‌های اشباع و ترانس.

سوالات متداول

تفاوت غلظت خون و چربی خون چیست؟

غلظت خون به افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون اشاره دارد که باعث غلیظ و چسبنده شدن خون می‌شود. اما چربی خون بالا به معنی افزایش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید در پلاسمای خون است.

غلظت خون با فشار خون چه ارتباطی دارد؟

بین غلظت خون و فشار خون ارتباط مستقیم وجود دارد. وقتی خون غلیظ‌تر باشد، قلب باید با نیروی بیشتری آن را در رگ‌ها به جریان بیندازد. این تلاش بیشتر باعث افزایش فشار روی دیواره رگ‌ها و در نتیجه، بالا رفتن فشار خون می‌شود.

چگونه خون را به طور طبیعی رقیق کنیم؟

برای رقیق کردن خون به طور طبیعی، بهترین و مؤثرترین روش‌ها شامل نوشیدن آب فراوان (حداقل ۸ لیوان در روز)، فعالیت بدنی منظم (۳۰ دقیقه پیاده‌روی روزانه)، مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه مانند انار، آلبالو و سیر و کاهش مصرف نمک و غذاهای فرآوری‌شده است. 

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

غلظت خون یک وضعیت جدی است که نباید نادیده گرفته شود. علائم غلظت خون بالا مانند سردرد، خستگی و قرمزی پوست می‌توانند نشان‌دهنده این مشکل باشند. تشخیص به موقع، که معمولاً از طریق یک آزمایش خون ساده انجام می‌شود، می‌تواند از بروز عوارض خطرناکی مانند سکته قلبی و مغزی جلوگیری کند. اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، اولین قدم را هوشمندانه بردارید. آزمایشگاه تشخیص طبی رایان شیراز با استفاده از دانش روز و تجهیزات مدرن، آماده است تا با ارائه خدمات تشخیصی دقیق و سریع، شما را در مسیر حفظ سلامت‌تان همراهی کند.

سلب مسئولیت پزشکی

توجه: این مقاله صرفاً جهت اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی شما تهیه شده و به هیچ عنوان جایگزین آزمایش، تشخیص و درمان توسط آزمایشگاه و پزشک متخصص نیست.