دیابت نوع 5 چیست؟ چرا سالمندان باید درباره این دیابت بیشتر بدانند؟
خلاصه آنچه که در این مقاله میخوانید
دیابت نوع 5 (MARD)، خفیفترین و شایعترین شکل دیابت در دستهبندی جدید علمی است که حدود ۴۰٪ از بیماران را شامل میشود. این نوع دیابت برخلاف انواع دیگر، ناشی از حمله سیستم ایمنی یا چاقی مفرط نیست، بلکه به دلیل پیری طبیعی سلولها و کاهش کارایی بدن در سنین بالا (معمولاً بالای ۶۰ سال) رخ میدهد. خبر خوب اینکه دیابت نوع 5 اغلب نیازی به انسولین ندارد و با اصلاح سبک زندگی و داروهای ساده قابل کنترل است.
تازههای پزشکی 2025: دیابت خوشه پنجم
طبق اجماع علمی مبتنی بر مطالعه بزرگ ANDIS (منتشر شده در The Lancet)، دستهبندی دیابت از ۲ نوع به ۵ خوشه (Cluster) تغییر یافته است. دیابت نوع 5 که به نام علمی MARD شناخته میشود، با کمترین میزان مقاومت به انسولین و پایینترین خطر عوارض کلیوی (DKD) همراه است.
منبع: Lancet Diabetes & Endocrinology - Consensus Reportنکته کلیدی
بیشتر ما وقتی اسم دیابت را میشنویم، فقط به دو نوع آن فکر میکنیم: دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2. اما واقعیت این است که علم پزشکی امروز به این نتیجه رسیده که این دستهبندی ساده، دیگر برای توضیح همه بیماران دیابتی کافی نیست.
در سالهای اخیر، دانشمندان متوجه شدند که افراد زیادی با قند خون بالا، دقیقاً در قالب دیابت نوع 1 یا 2 قرار نمیگیرند. همین موضوع باعث شد یک دستهبندی جدید و دقیقتر مطرح شود. یکی از مهمترین و پرجستوجوترین مفاهیم در این دستهبندی جدید، چیزی است که به آن دیابت نوع 5 گفته میشود.
اگر شما یا یکی از اعضای خانوادهتان دچار افزایش قند خون شدهاید، این مقاله دقیقاً برای شما نوشته شده است. در ادامه، با زبانی ساده و قابل فهم توضیح میدهیم:
- دیابت نوع 5 چیست؛
- چه تفاوتی با دیابت نوع 1 و 2 دارد؛
- آیا خطرناک است یا نه؛
- و چگونه باید آن را مدیریت کرد.
چرا دستهبندیهای قدیمی دیابت دیگر کافی نیستند؟
برای سالها، پزشکان دیابت را اینطور تعریف میکردند:
- دیابت نوع 1: بدن تقریباً هیچ انسولینی تولید نمیکند. این نوع معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده میشود.
- دیابت نوع 2: بدن انسولین میسازد، اما نمیتواند بهدرستی از آن استفاده کند. این نوع بیشتر در بزرگسالان و افراد دارای اضافه وزن دیده میشود.
اما یک مشکل مهم وجود داشت. بعضی بیماران:
- لاغر بودند، اما به آنها میگفتند دیابت نوع 2 دارند؛
- سن بالایی داشتند، اما علائمشان شبیه دیابت نوع 1 بود؛
- یا با وجود مصرف دارو، پاسخ درمانی متفاوتی نشان میدادند.
این تناقضها باعث شد پژوهشگران به این نتیجه برسند که دیابت فقط یک یا دو بیماری ساده نیست.
نقطه عطف علمی
در سال 2018، یک مطالعه بزرگ در سوئد و فنلاند (مطالعه ANDIS) انجام شد. پژوهشگران هزاران بیمار دیابتی را بررسی کردند. نتیجه شگفتانگیز بود:
دیابت بزرگسالان حداقل به 5 گروه (خوشه یا Cluster) متفاوت تقسیم میشود.
آنچه امروز بسیاری از مردم با نام دیابت نوع 5 میشناسند، در واقع همان خوشه پنجم (MARD) در این دستهبندی علمی است.
🤖 دستیار هوشمند آزمایشگاه رایان
آیا میخواهید بدانید علائم شما به کدام نوع دیابت نزدیکتر است؟ از ابزار تحلیل هوشمند رایان استفاده کنید.
دیابت نوع 5 چیست؟
وقتی افراد عبارت «دیابت نوع 5 چیست» را جستجو میکنند، معمولاً منظورشان همین خوشه پنجم دیابت در دستهبندی جدید است.
تعریف ساده
دیابت نوع 5 که نام علمی آن MARD است (مخفف Mild Age-Related Diabetes)، یعنی:
دیابت خفیفی که بیشتر به افزایش سن و پیری طبیعی بدن مربوط است.
ویژگیهای اصلی دیابت نوع 5
- سن شروع: معمولاً در سنین بالا، اغلب بعد از 60 سال؛
- شدت بیماری: خفیفتر از بیشتر انواع دیگر دیابت؛
- سرعت پیشرفت: آهسته و تدریجی؛
- وضعیت انسولین: بدن هنوز انسولین تولید میکند و مقاومت شدید هم وجود ندارد؛
- شیوع: حدود 40٪ از بیماران دیابتی در این گروه قرار میگیرند.
توضیح خیلی ساده
بدن را مثل یک ماشین در نظر بگیرید:
- در دیابت نوع 1، موتور کاملاً از کار افتاده است.
- در دیابت نوع 2 شدید، موتور هست ولی سیستم سوخترسانی خراب است.
- اما در دیابت نوع 5، موتور فقط بهخاطر فرسودگی و گذر زمان کمی ضعیفتر شده است.
دیابت چند نوع است؟
طبق تحقیقات جدید، دیابت به این 5 گروه تقسیم میشود:
- نوع 1 (SAID): دیابت خودایمنی شدید؛ سیستم ایمنی به لوزالمعده حمله میکند.
- نوع 2 (SIDD): کمبود شدید ترشح انسولین؛ لوزالمعده تنبل شده است.
- نوع 3 (SIRD): مقاومت شدید به انسولین؛ معمولاً در افراد چاق دیده میشود و خطر بیماری کلیه بالاست.
- نوع 4 (MOD): دیابت خفیف مرتبط با چاقی؛ اختلال متابولیک شدید نیست.
- نوع 5 (MARD): دیابت خفیف مرتبط با افزایش سن؛ موضوع اصلی این مقاله.
جدول مقایسهای دیابت نوع 5 با دیابت نوع 1 و 2
| ویژگی | دیابت نوع 1 | دیابت نوع 2 | دیابت نوع 5 |
|---|---|---|---|
| علت اصلی | تخریب خودایمنی لوزالمعده | مقاومت یا کمبود شدید انسولین | پیری سلولی |
| سن شروع | کودکی و نوجوانی | میانسالی | سالمندی |
| وزن بدن | معمولاً نرمال یا لاغر | اغلب اضافه وزن | نرمال یا کمی اضافه وزن |
| نیاز به انسولین | فوری و دائمی | ممکن است لازم شود | معمولاً نیاز نیست |
| شدت علائم | شدید و ناگهانی | متوسط تا شدید | خفیف و تدریجی |
| درمان اصلی | انسولین | دارو، کاهش وزن | سبک زندگی + داروی ملایم |
چرا شناخت دیابت نوع 5 اهمیت زیادی دارد؟
در روشهای قدیمی، بسیاری از بیماران با یک نسخه مشابه درمان میشدند. اما تحقیقات جدید نشان داده است که همه بیماران دیابتی یکسان نیستند.
برای مثال:
- بعضی بیماران بیشتر در خطر مشکلات کلیوی هستند؛
- بعضی بیشتر در خطر آسیب چشمی؛
- اما افراد مبتلا به دیابت نوع 5 معمولاً به درمانهای سنگین نیاز ندارند.
در این افراد:
- اصلاح سبک زندگی؛
- تغذیه سالم؛
- فعالیت بدنی ملایم.
بیشترین تأثیر را دارد و مصرف بیدلیل داروهای قوی میتواند حتی مضر باشد.
علائم دیابت نوع 5 چیست؟
دیابت نوع 5 معمولاً بیسروصدا پیش میرود. به همین دلیل خیلیها سالها از وجود آن خبر ندارند.
علائم ممکن است شامل:
- خستگی زودرس؛
- تکرر ادرار خفیف، مخصوصاً شبها؛
- تاری دید موقتی؛
- دیر خوب شدن زخمهای کوچک؛
- خشکی پوست، بهویژه در پاها.
برخلاف دیابت نوع 1، در اینجا کاهش وزن ناگهانی یا تشنگی شدید دیده نمیشود.
علائم بالینی دیابت نوع ۵ (Cluster 5 - MARD)
تفاوت اصلی دیابت نوع ۵ با سایر انواع دیابت در "شدت بروز علائم" است. برخلاف نوع ۱ (که علائم انفجاری دارد) یا نوع ۲ شدید (که با مشکلات کلیوی یا بینایی سریع همراه است)، دیابت نوع ۵ معمولاً موذی و کمسروصدا است.
۱. شروع دیرهنگام و تدریجی
علامت کلیدی: بارزترین مشخصه این نوع، سن بالای بیمار است. علائم معمولاً در دهه ۶۰ یا ۷۰ زندگی ظاهر میشوند.
توصیف: بیمار ممکن است سالها قند خون کمی بالاتر از حد نرمال داشته باشد اما هیچ نشانه فیزیکی احساس نکند.
۲. علائم متابولیک خفیف
در این گروه، بدن هنوز مقداری انسولین تولید میکند و مقاومت به انسولین نیز "شدید" نیست. بنابراین علائم کلاسیک دیابت بسیار کمرنگ هستند:
- تکرر ادرار: وجود دارد اما معمولاً آنقدر شدید نیست که خواب شبانه را مختل کند (برخلاف گروه ۲).
- تشنگی تقریبا زیاد: تشنگی وجود دارد اما غیرقابل تحمل نیست.
- خستگی مزمن: بیمار ممکن است این خستگی را صرفاً به "پیری" نسبت دهد، در حالی که ناشی از قند خون کنترل نشده است.
۳. عدم وجود کتواسیدوز (اسیدی شدن خون)
در دیابت نوع ۵، بدن به ندرت دچار وضعیت خطرناک "کتواسیدوز" (اسیدی شدن خون به دلیل کمبود مطلق انسولین) میشود. این یک تفاوت بزرگ با دیابت نوع ۱ و خوشه SAID است.
۴. شاخص توده بدنی (BMI) متوسط
بیماران این گروه معمولاً چاقی مرضی ندارند (برخلاف خوشه ۳ یا SIRD که چاقی شدید دارند) و بیش از حد لاغر هم نیستند (برخلاف خوشه ۱). آنها معمولاً کمی اضافه وزن دارند که با سنشان همخوانی دارد.
علت دیابت نوع 5 چیست؟
مهمترین عامل، افزایش سن است. اما چند اتفاق مهم در بدن رخ میدهد:
- پیر شدن سلولهای تولیدکننده انسولین؛
- کاهش توده عضلانی که باعث میشود قند در خون باقی بماند؛
- زمینه ژنتیکی در برخی خانوادهها.
آیا دیابت نوع 5 همان دیابت نوع 3 یا آلزایمر است؟
خیر. این دو با هم اشتباه گرفته میشوند.
- دیابت نوع 3: اصطلاحی غیررسمی برای آلزایمر؛
- دیابت نوع 5: یک دستهبندی علمی متابولیک مرتبط با سن.
درمان و کنترل دیابت نوع 5
چگونه دیابت نوع 5 را بهدرستی و بدون فشار اضافی مدیریت کنیم؟
خبر خوب این است که دیابت نوع 5 یکی از قابلکنترلترین انواع دیابت محسوب میشود. از آنجا که این نوع دیابت معمولاً خفیف است و به افزایش سن مربوط میشود، در بیشتر موارد میتوان آن را با اصلاح سبک زندگی و در صورت نیاز، داروهای ملایم بهخوبی کنترل کرد. هدف درمان در دیابت نوع 5 این نیست که بدن را تحت فشار قرار دهیم، بلکه هدف این است که:
- قند خون در محدوده طبیعی بماند؛
- کیفیت زندگی حفظ شود؛
- از عوارض بلندمدت دیابت پیشگیری شود؛
درمان دیابت نوع 5 معمولاً بر سه پایه اصلی استوار است: تغذیه، فعالیت بدنی و دارو.
تغذیه در دیابت نوع 5
در دیابت نوع 5، معمولاً نیازی به رژیمهای سخت و طاقتفرسا نیست. مهمترین نکته، انتخاب درست مواد غذایی و ثبات در الگوی تغذیه است.
فعالیت بدنی در دیابت نوع 5
یکی از دلایل اصلی دیابت نوع 5، کاهش تحرک و تحلیل عضلات با افزایش سن است. به همین دلیل، ورزش نقش کلیدی در کنترل این نوع دیابت دارد.
دارودرمانی در دیابت نوع 5
در بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 5، اصلاح سبک زندگی بهتنهایی کافی است. اما اگر قند خون همچنان بالا بماند، پزشک ممکن است دارو تجویز کند.
داروهای ملایم مانند متفورمین
متفورمین یکی از رایجترین داروها برای کنترل قند خون است.
- به بدن کمک میکند انسولین موجود را بهتر استفاده کند؛
- باعث افت شدید قند خون نمیشود؛
- معمولاً تحملپذیری خوبی دارد؛
به همین دلیل، در دیابت نوع 5 اغلب اولین انتخاب پزشک است.
تزریق انسولین؛ معمولاً لازم نیست
در دیابت نوع 5، بدن هنوز تا حد زیادی انسولین تولید میکند. به همین دلیل:
- معمولاً نیازی به تزریق انسولین وجود ندارد؛
- فقط در صورت پیشرفت بیماری یا عدم کنترل طولانیمدت ممکن است انسولین لازم شود؛
- این موضوع یکی از تفاوتهای مهم دیابت نوع 5 با دیابت نوع 1 است.
سوالات متداول درباره دیابت نوع 5
1. دیابت نوع 5 چیست؟
دیابت نوع 5 یک نوع دیابت خفیف مرتبط با افزایش سن است. این نوع معمولاً در سالمندان دیده میشود و به دلیل کاهش طبیعی عملکرد بدن در تولید و مصرف انسولین ایجاد میشود، نه بهخاطر چاقی شدید یا بیماری خودایمنی.
2. علائم دیابت نوع 5 چیست؟
علائم دیابت نوع 5 معمولاً خفیف و تدریجی هستند و ممکن است شامل خستگی زودرس، تکرر ادرار خفیف، تاری دید موقتی و دیر خوب شدن زخمها باشند. بسیاری از افراد بدون علامت و فقط با آزمایش خون متوجه آن میشوند.
3. چند نوع دیابت داریم؟
بر اساس دستهبندی جدید علمی، دیابت به ۵ نوع (یا ۵ خوشه) تقسیم میشود. این تقسیمبندی دقیقتر از مدل قدیمی (نوع 1 و 2) است و به انتخاب درمان مناسبتر برای هر بیمار کمک میکند.
4. خطرناکترین نوع دیابت کدام است؟
بهطور کلی، دیابت نوع 1 و برخی انواع شدید دیابت نوع 2 خطرناکترین انواع دیابت محسوب میشوند، زیرا بدون درمان مناسب میتوانند به سرعت باعث عوارض جدی مانند آسیب کلیه، چشم و قلب شوند. دیابت نوع 5 معمولاً خطر کمتری دارد.
5. کدام نوع دیابت را دیابت بزرگسالی میگویند و در کدام نوع دیابت انسولین تزریق میشود؟
بهطور سنتی به دیابت نوع 2 دیابت بزرگسالی گفته میشود، اما در دستهبندی جدید، دیابت نوع 5 هم بیشتر در بزرگسالان و سالمندان دیده میشود.
تزریق انسولین بهطور قطعی در دیابت نوع 1 انجام میشود و در برخی بیماران دیابت نوع 2 نیز ممکن است لازم شود، اما در دیابت نوع 5 معمولاً نیاز به انسولین وجود ندارد.
جمعبندی نهایی
دانستن اینکه دیابت نوع 5 چیست، فقط یک اطلاعات ساده نیست. این آگاهی کمک میکند:
- بیدلیل نترسید؛
- درمان مناسبتری انتخاب کنید؛
- سبک زندگی خود را هوشمندانه تغییر دهید.
دیابت نوع 5 معمولاً خوشخیمترین و قابلکنترلترین نوع دیابت در دستهبندی جدید است. با آگاهی، تحرک و تغذیه درست، میتوان آن را بهخوبی مدیریت کرد.
همیشه برای تصمیمگیری درمانی نهایی، با پزشک متخصص غدد مشورت کنید.
مطالعه این مقالات را نیز توصیه میکنیم
آزمایشگاه تشخیص طبی و پاتولوژی رایان شیراز
ارائه دهنده خدمات تخصصی دیابت، پاتولوژی و ژنتیک با پیشرفتهترین تجهیزات.
آدرس: شیراز، معدل غربی، حدفاصل فلسطین و هفت تیر، پلاک ۱۸۰
